De NIR National Inventory Report (National Inventory Report) is het rapport met de inventarisatie van broeikasgasemissies (zoals CO2 en methaan). De IIR Informative Inventory Report (Informative Inventory Report) is het rapport met de inventarisatie van emissies van luchtverontreinigende stoffen als fijnstof, stikstofoxiden en ammoniak. Lees meer informatie over de NIR of de IIR.

Om overige broeikasgassen te kunnen vergelijken met CO₂ of om verschillende broeikasgassen bij elkaar op te tellen, moeten ze worden omgerekend naar CO₂ equivalenten. Deze omrekening is gebaseerd op het Global Warming Potential (GWP), dat wordt berekend als het opwarmingsvermogen over een bepaalde periode van 1 kg van een broeikasgas in verhouding tot 1 kg CO₂.

Volgens het vijfde assessment report (AR5) van het IPCC Intergovernmental Panel on Climate Change (Intergovernmental Panel on Climate Change) heeft methaan (CH4) een GWP van 28 CO₂-equivalenten, dat betekent dat 1 kilogram methaan 28 keer meer aan het broeikaseffect bijdraagt dan 1 kilogram CO₂ over een periode van 100 jaar. Lachgas (N₂O) heeft een GWP van 265 CO₂-equivalenten en SF₆ 23,500 CO₂-equivalenten. De volledige lijst van AR5 GWP's zijn te vinden in Annex 8 van het National Inventory Report.

 In het dataportaal van de Emissieregistratie is het mogelijk om de uitstoot van broeikasgassen in CO₂ equivalenten weer te geven. Hiervoor maak je eerst de gewenste selectie via de tegels. Als er broeikasgassen zijn geselecteerd, kan aan de linkerkant van de grafiek de optie CO₂ equivalenten aangevinkt worden. Op deze manier kan de uitstoot van de verschillende broeikasgassen met elkaar vergeleken worden.

Dit zijn meerdere manieren voor het bepalen van de emissies van broeikasgassen.  De Emissieregistratie onderscheidt 2 compartimenten naar lucht: 'lucht'  en 'lucht volgens IPCC Intergovernmental Panel on Climate Change (Intergovernmental Panel on Climate Change)'.

Het compartiment 'Lucht' beschrijft alle feitelijke emissies die hebben plaatsgevonden op Nederlands grondgebied, procesemissies en verbrandingsemissies afkomstig van alle soorten brandstoffen. Ook biobrandstoffen, zodat kortcyclisch CO₂ ook is inbegrepen. Verder betreft het alle soorten bronnen: stationair en mobiel.

Het compartiment 'Lucht volgens IPCC' toont emissies zoals bepaald op basis van de internationale richtlijnen van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Elk land is verplicht aan de hand van deze richtlijnen zijn emissies naar lucht te rapporteren in de National Inventory Report (NIR). Er is hier sprake van een totaal andere wijze van berekenen dan bij compartiment 'Lucht', voornamelijk gebaseerd op inzet van fossiele brandstof met standaard IPCC-emissiefactoren. Daardoor wordt de emissie van kortcyclisch CO₂ niet meegenomen. Dit is internationaal zo vastgelegd: vanwege hun kortcyclische karakter worden deze emissies geacht netto geen bijdrage te leveren aan de broeikasgasproblematiek. Er zijn nog meer verschillen, onder andere op gebied van zeescheepvaart.

Ook hier betreft het zowel stationaire als mobiele bronnen. Omdat de berekening is gebaseerd op de inzet van fossiele brandstof over de sectoren heen, en niet op puntbronnen met een gedefinieerde locatie, zoals onder compartiment 'Lucht', kunnen de emissies onder dit compartiment ook niet ruimtelijk verdeeld worden.

Lees een uitgebreide uitleg op de website van het CLO.

Bedrijven komen individueel, als zogenoemde puntbron, in de Emissieregistratie als zij vallen onder de reikwijdte van het E-PRTREuropean Pollutant Release and Transfer Register. Een bedrijf valt onder de reikwijdte van E-PRTR Pollutant Release and Transfer Register (Pollutant Release and Transfer Register) als er een of meerdere van de activiteiten plaatsvinden die zijn opgenomen in bijlage 1 van de E-PRTR-verordening. Indien een van de aanwezige emissiestoffen is opgenomen in de Stoffenlijst Integraal PRTR-verslag en de bijbehorende drempelwaarde van de emissiejaarvracht is overschreden, moet deze wettelijk verplicht gerapporteerd worden. De drempelwaarden zijn destijds zodanig gekozen dat de registrerende bedrijven 85-90% van de totale emissie door bedrijven bestrijken. Komt een emissie boven de betreffende drempel uit? Dan is het bedrijf wettelijk verplicht haar emissies registreren via het elektronisch Milieujaarverslag (e-MJV elektronisch Milieujaarverslag (elektronisch Milieujaarverslag)). Degene die dient te controleren of dit inderdaad gebeurt, en of emissies correct worden gemeten of bepaald, is het bevoegd gezag. Dat is bijna altijd de betreffende provincie of gemeente (vaak met uitbesteding naar Regionale Uitvoeringsdiensten) voor de emissies naar lucht. Voor de emissies naar water zijn dit de waterschappen of Diensten Rijkswaterstaat.

Voor de overige bedrijven (10-15%) waarvan de individuele emissiegegevens onder de rapportagedrempel ligt, wordt gebruikgemaakt van diverse statistische gegevens om de emissies te berekenen (ook wel bijschatting genoemd). Deze bijschatting wordt door de Emissieregistratie jaarlijks berekend. Het gaat bij de bijschatting om ongeveer 10-15% van de totale bedrijfsemissies.

Fijnstof, ook wel PM₁₀ of PM_2.5 genoemd, is een verzamelterm voor luchtverontreinigende vaste en vloeibare deeltjes die kleiner zijn dan respectievelijk 10 of 2.5 micrometer. Condenseerbaar fijnstof bestaat vooral uit organische stoffen die binnen enkele meters na het verlaten van de schoorsteen afkoelen en condenseren tot deeltjes in de lucht (aerosolen). Een uitgebreide uitleg staat bij het onderwerp condenseerbaar fijnstof.

Omdat er 2 jaar zitten tussen een emissiejaar en de publicatie van de definitieve emissiecijfers daarover, publiceert de Emissieregistratie ook voorlopige emissiecijfers. Voor het betreffende jaar t (met t het jaar van uitstoot) worden die geschat in het jaar t+1. Voor de emissies in jaar 2020 worden bijvoorbeeld rond de zomer van het jaar 2021 de voorlopige cijfers gepubliceerd. Hierbij worden aan de al vastgestelde reeks emissiecijfers 1990-(t-1) alleen voor het jaar t (2020 in het voorbeeld) voorlopige cijfers toegevoegd. 

Deze voorlopige cijfers worden een jaar later vervangen door de definitieve cijfers. Daarbij is het mogelijk dat ook emissiecijfers uit voorgaande jaren in de reeks worden bijgesteld. Bijvoorbeeld als gevolg van methodiekwijzigingen of foutcorrecties. Wanneer een emissiecijfer op de website voorlopig is, staat dat erbij.

Lees een uitgebreide uitleg over de voorlopige en definitieve emissiecijfers.

Ieder jaar worden de emissiecijfers ruimtelijk verdeeld over Nederland. Dit levert een grote database op. Er is voor gekozen om alleen data te tonen van de jaren die een veelvoud zijn van 5. Dit zijn de zogeheten steekjaren.

De ruimtelijk verdeelde emissies en nationale totalen worden getoond voor alle steekjaren vanaf 1990 tot het laatste veelvoud van 5 voorafgaand aan het actuele emissiejaar, plus de laatste 2 jaren.

Bijvoorbeeld:

• Voor het jaar 2019 worden getoond: de jaren 1990, 1995, 2000, 2005, 2010, 2015, 2018 en 2019.

De ruimtelijke verdelingen en nationale totalen voor de tussenliggende jaren, bij de getoonde reeks bijvoorbeeld 2012 of 2017, worden bewaard maar niet getoond. U kunt ze wel opvragen.

Let op:

• U kunt niet zonder meer vergelijkingen tussen ruimtelijke verdelingen in een reeks maken. Dit geldt vooral voor vergelijkingen tussen de recente en oudere jaren (vóór 2010). Binnen een getoonde reeks van jaren zijn de nationale totalen consistent. Dat betekent dat voor een specifieke emissie (bijvoorbeeld ammoniak uit stallen) voor alle jaren dezelfde methode is gebruikt om de emissie te berekenen. De ruimtelijke verdeling binnen een getoonde reeks hoeft echter niet consistent te zijn. Dat betekent dat de achterliggende methode om een emissie te verdelen per getoond jaar soms sterk kan verschillen. Dit hangt samen met de beschikbaarheid van gegevens en de ontwikkeling van methodes om verdelingen te maken.  Zoals krachtiger geografische informatiesystemen en nieuwe modellen.
• Bij de broeikasgassen worden alleen de feitelijke emissies ruimtelijk verdeeld. Emissies volgens IPCCIntergovernmental Panel on Climat Change worden alleen berekend voor nationale totalen. Hiervoor zijn dus geen ruimtelijke verdelingen beschikbaar.

Het hele proces van het tot stand komen en openbaar maken van de definitieve emissiecijfers kent een lange doorlooptijd. Voor de bepaling van de emissies van het jaar t hebben we onder andere gedetailleerde statistische gegevens nodig die vaak pas in de tweede helft van het jaar t+1 met voldoende nauwkeurigheid beschikbaar komen. Wel worden in de zomer van ieder jaar al voorlopige cijfers gepubliceerd over het jaar ervoor. In maart worden sinds 2021 ook voorlopige broeikasgasemissiecijfers gepubliceerd, gebaseerd op CBS-kwartaalramingen.

Ter illustratie van de doorlooptijd beschrijven we hier het proces voor het tot stand komen van de bedrijfsemissies.

Bedrijven rapporteren jaarlijks hun emissies via de elektronische Milieujaarverslagen (e-MJV elektronisch Milieujaarverslag (elektronisch Milieujaarverslag)’s). Bedrijven hebben na afloop van een emissiejaar drie maanden de tijd om hun e-MJV in te vullen. Daarna volgen controleslagen door de Emissieregistratie en door het bevoegd gezag, die de emissiecijfers uiteindelijk moet accorderen. Hierna zijn deze cijfers eind augustus definitief. Vervolgens kunnen pas de rekenslagen worden gedaan waarmee de bijschatting wordt bepaald. Na een uitgebreide trendanalyse inclusief foutcorrectie worden alle emissie cijfers vervolgens ruimtelijk verdeeld over Nederland. Al deze processen kosten tijd en kunnen niet gelijktijdig plaatsvinden. Daardoor duurt het even voordat de definitieve cijfers openbaar beschikbaar zijn in het dataportaal van deze website.

Naast nationale totalen (emissies voor heel Nederland) heeft de emissieregistratie ook gegevens over de ruimtelijke verdeling, bijvoorbeeld per gemeente of per waterschap. Hiervoor worden verschillende methodes gebruikt.

Voor bedrijven die voor het e-MJV elektronisch Milieujaarverslag (elektronisch Milieujaarverslag) verplicht zijn hun emissies op te geven, kunnen de emissies direct aan de bedrijfslocatie worden gekoppeld. Dit geldt ook voor zuiveringsinstallaties. Daarnaast wordt er gebruik gemaakt van diverse modellen, die de uitkomsten ruimtelijk verdeeld presenteren. Deze worden onder meer gebruikt bij emissies van bestrijdingsmiddelen en emissies van stikstof en fosfor naar oppervlaktewater.

Voor emissies door bijvoorbeeld landbouw, verkeer of woningverwarming is er geen directe koppeling mogelijk met alle bronnen. Het is namelijk simpelweg niet haalbaar om de emissie van elke auto, stal of ketel direct te meten. De verdeling van deze ‘diffuse’ emissies wordt in beeld gebracht via ‘verdeelsleutels’. Dit zijn benaderingen van de werkelijke emissieverdeling op basis van gegevens die een duidelijke koppeling hebben met de emissies. Zoals verkeersintensiteit, bevolkingsdichtheid of dieraantallen. Eén verdeelsleutel kan voor de verdeling van meerdere stoffen worden gebruikt.

Onder ‘documentatie’ is op deze website voor ieder type ruimtelijke verdeling (verdeelsleutels, modellen en puntbronnen) een apart factsheet beschikbaar. Ook is er een overzicht opgenomen van de koppeling tussen bronnen (emissieoorzaken) en de gebruikte verdelingen.

Landgebruik, landgebruiksverandering en bossen spelen een belangrijke rol in de mondiale klimaatproblematiek. De manier waarop land en bossen gebruikt worden heeft een grote impact op het klimaat.

Groeiende bossen en vegetatie verwijderen CO₂ uit de atmosfeer en leggen daarbij koolstof vast in biomassa (hout) en bodems. De manier waarop met het land wordt omgegaan bepaalt in welke mate bossen, andere vegetatie en bodem koolstof kunnen vastleggen en of en hoe lang die koolstof daarin vastgelegd blijft. Aanplant van nieuw bos (bebossing), goed beheer van bestaand bos en vegetatie en goed beheer van bodems zal bijdragen aan toenemende verwijdering van CO₂ uit de atmosfeer in koolstofreservoirs van de LULUCF Land Use, Land Use Change and Forestry (Land Use, Land Use Change and Forestry)-sector. Maar andere landgebruiksveranderingen, zoals ontbossing, intensief gebruik van de bodem of ontwatering van veenbodems zullen bijdragen aan extra verlies van de in biomassa en bodem vastgelegde koolstof, met CO₂-emissies tot gevolg.

Voor meer informatie over landgebruik, landgebruiksverandering en bosbouw (LULUCF) en hoe emissies en verwijderingen worden bepaald, zie deze interactieve pdf.

De cijfers van de Emissieregistratie komen op het gebied van de emissies naar lucht uit rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI Rioolwaterzuiveringsinstallatie (Rioolwaterzuiveringsinstallatie)’s) niet overeen met de cijfers in de bedrijfsrapporten. Dit geldt in het bijzonder voor lachgas, methaan en NMVOS.

De bedrijfsrapporten voor de RWZI’s worden door de waterschappen opgesteld met gebruikmaking van een rekentool. Deze rekentool wordt onderhouden en beschikbaar gesteld door de waterschappen zelf. In deze rekentool werden tot en met de rapportage over het jaar 2022 methoden gebruikt die nu verouderd zijn.

Het CBS Centraal Bureau voor de Statistiek (Centraal Bureau voor de Statistiek) berekent de broeikasgasemissies voor de  Emissieregistratie voor alle 313 RWZI’s, inclusief de circa 75 RWZI’s die daarnaast een bedrijfsrapport indienen. Vanaf het emissiejaar 2021 worden de broeikasgasemissies berekend volgens een nieuwe methode zoals voorgeschreven door de IPCC Intergovernmental Panel on Climate Change (Intergovernmental Panel on Climate Change). Conform de IPCC voorschriften zijn ook alle jaren vanaf 1990 her-berekend aan de hand van deze nieuwste inzichten. De bedrijfsrapporten worden echter niet herzien. Hierdoor is er een blijvend verschil ontstaan tussen de vastgestelde bedrijfsrapporten (tot en met rapportagejaar 2022) en de cijfers in de Emissieregistratie.

De methaanemissies zijn in de bedrijfsrapporten gemiddeld een factor 1,8 hoger dan de actuele reeks in de Emissieregistratie database. Voor lachgas is het verschil veel groter en zijn de cijfers in de bedrijfsrapporten gemiddeld een factor 25 lager.

De verouderde rekentool wordt in het najaar van 2023 geactualiseerd, zodat de cijfers in de bedrijfsrapporten die voor emissiejaar 2023 worden ingediend weer overeen komen met de emissiecijfers in de Emissieregistratie.

Volgens een internationaal voorgeschreven methode worden de NMVOS procesemissies uit de biologische zuiveringsstap bij RWZI’s vanaf het rapportagejaar 2021 als nieuwe bron berekend. Deze bron (hoewel relatief klein) zal ook in de vernieuwde rekentool worden opgenomen. Een deel van de totale NMVOS emissies staat nu al als procesemissie (van de afzonderlijke stoffen tolueen en benzeen) in de bedrijfsrapporten genoemd. In de bedrijfsrapporten worden vaak afgeronde cijfers gerapporteerd. In de Emissieregistratie worden juist de niet-afgeronde cijfers gepresenteerd, die door het CBS zijn berekend met dezelfde methode als in de bedrijfsrapporten. Dat verklaart de kleine verschillen (achter de komma) bij tolueen en benzeen. Ook voor de totale NMVOS-emissies (som van tolueen, benzeen plus overige NMVOS) zal gelden dat de reeks uit de bedrijfsrapporten blijvend zal afwijken van de Emissieregistratie. Dit heeft ook hier als oorzaak dat de nieuw voorgeschreven methode voor de Emissieregistratie is doorgerekend voor alle jaren vanaf 1990 en de oude bedrijfsrapporten niet worden aangepast.