Inhoud

• Wat is de Watson-database
• Toepassing binnen de EmissieRegistratie
• Andere toepassingsmogelijkheden
• Verleden van de Watson-database
• De update in 2025
• Toekomst van de Watson-database
• Referentie bij gebruik cijfers

Wat is de Watson-database

De Watson database is een uitgebreide verzameling meetdata van microverontreinigingen in influent en effluent van Nederlandse rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI’s). De database bevat ruim 600,000 meetgegevens van 332 RWZI’s van een groot aantal geneesmiddelen, hormoonverstorende stoffen, bestrijdingsmiddelen, industriële stoffen en andere microverontreinigingen in afvalwater. De meetgegevens omvatten de periode van 1990 tot en met 2024, met enkele metingen uit 2025. Zoals het figuur 1 illustreert, is het aantal metingen aanzienlijk toegenomen vanaf 1990. Inmiddels bevat de database meetgegevens van 1039 verschillende stoffen in influent en 1385 stoffen in effluent.

De meetgegevens zijn allen gebaseerd op doelstof analyses. Gegevens uit screeningonderzoek zijn niet opgenomen in de database, omdat deze kwantitatief veel minder betrouwbaar zijn. Daarnaast bevat de database alleen gegevens van reguliere RWZI’s die hun effluent lozen op het oppervlaktewater; hierbij wordt met ‘effluent’ het water bedoeld dat in de dagelijkse praktijk uiteindelijk in het oppervlaktewater terecht komt. Dit is vaak het effluent afkomstig van de nabezinktank. Heeft de RWZI een aanvullende zuiveringsstap, zoals een zandfilter, dan zijn alleen de meetgegevens van het effluent na deze zuiveringsstap opgenomen. Resultaten van pilotonderzoeken, deelstroombehandelingen of tussenstappen in het zuiveringsproces zijn niet meegenomen. Daarnaast zijn uitsluitend data opgenomen die op de reguliere wijze zijn bemonsterd, namelijk debietsproportionele 24-uurs monsters. De Watson webapplicatie maakt het mogelijk om meetgegevens uit de database te halen. Daarbij kunnen diverse selecties worden gemaakt en een aantal berekeningen worden uitgevoerd.

Toepassing binnen de EmissieRegistratie

De meetgegevens uit de Watson database worden binnen de EmissieRegistratie gebruikt voor het afleiden van vrachten van stoffen in effluenten van RWZI's, en voor de berekening van het zuiveringsrendement. De vracht in het influent wordt berekend met emissiefactoren, d.w.z. een emissie in mg per inwoner. Hieruit wordt door vermenigvuldiging met het verwijderingsrendement de vracht in het effluent van de RWZI berekend. De emissies van metalen en van de nutriënten stikstof en fosfaat zijn gebaseerd op metingen die door het CBS worden aangeleverd en verwerkt. De emissiefactoren en verwijderingsrendementen van de overige stoffen zijn gebaseerd op schattingen uit de literatuur. Er worden echter ook steeds meer stoffen projectmatig gemeten en verzameld in de Watson-database. Indien mogelijk worden de vrachten en verwijderingsrendementen gebaseerd op metingen uit deze database.

Andere toepassingsmogelijkheden

De Watson-database bevat een schat aan gegevens van organische microverontreinigingen in influenten en effluenten van RWZI's. Deze gegevens zijn behalve voor de EmissieRegistratie ook waardevol voor waterbeheerders, vergunningverleners, beleidsmakers, adviseurs enzovoorts om tal van vragen te beantwoorden. Denk bijvoorbeeld aan:

• Welke stoffen en welke concentraties worden gevonden in influent en effluent?
• Hoe verhouden de effluentconcentraties zich tot de normen?
• Wat is het verwijderingsrendement van een stof en de variatie daarin?
• Wat is de effectiviteit van beleidsmaatregelen? Is het verbod op de toepassing van een stof bijvoorbeeld terug te zien in dalende concentraties in influent en effluent?
• Hoe doen de RWZI's in het beheersgebied het ten opzichte van andere RWZI's?
• Wat zijn de vrachten van stoffen naar het oppervlaktewater? Op welk ontvangend oppervlaktewater is de impact het grootst (met andere woorden wat zijn de hotspots)?
• Hoe verhoudt de emissie uit RWZI's zich tot de emissie uit andere bronnen?
• Weten we wellicht genoeg over een bepaalde stof om de meetinspanning te kunnen beperken en de aandacht op andere stoffen te richten?

Verleden van de Watson-database

De Watson-database is in het verleden opgezet door de Rijkswaterstaat en gevuld met monitoringdata van microverontreinigingen in verschillende RWS-onderzoeken, aangevuld met gegevens van regionale waterbeheerders. In 2013, 2015 en 2019 is de database aangevuld met influent- en effluent data uit verschillende onderzoeken van regionalewaterbeheerders.

De update in 2025

In 2025 is de Watson-database grootschalig geüpdatet. De database is daarbij bijna drie keer zo groot geworden en bevat nu data van ruim 1400 stoffen. De data van de waterschappen is ontsloten middels een datadump uit Z-info, de zuiveringsdatabase die door 19 van de 21 waterschappen wordt gebruikt meetdata van RWZI’s in op te slaan. Deze datadump is aangevuld met data van de overige twee waterschappen, STOWA-onderzoeken, metingen in het kader de van E-PRTR en diverse andere onderzoeken.

Toekomst van de Watson database

De Watson database is op dit moment gevuld met meetgegevens in influent en effluent tot en met 2024. Er zijn plannen om een landelijke database op te zetten waarin meetdata van RWZI’s, maar op termijn mogelijk ook meer, centraal en toegankelijk opgeslagen kunnen worden. Hiervoor is een Programma van Eisen opgesteld. De verdere uitwerking daarvan en de mogelijke rol van de Watson database daarin is op het moment van schrijven nog niet duidelijk.

Referentie bij gebruik cijfers

Wanneer u gebruik maakt van de gegevens beschikbaar in de Watson-database kunt u op de volgende manier refereren.
“Deze gegevens zijn ontleend aan de Watson-database op dd-mm-yy”